Aίας ο Λοκρός

"Toυς Λοκρούς τους κυβερνούσε ο γοργοπόδαρος Αίας ο γιός του Οϊλέα,

πιο μικρόσωμος, όχι τόσος όσος ο Αίας ο γιος του Τελαμώνα. 
Ήταν μικρός και φορούσε λινό θώρακα στο κοντάρι 
όμως ξεπερνούσε όλους τους Έλληνες και τους Αχαιούς.
Αυτοί κατοικούσαν στον Κύνο και στον Οπούντα και στην Κάλλιαρο
 και στη Βήσσα και στη Σκάρφη και στις όμορφες Αυγείες 
και στην Τάρφη και στο Θρόνιο κοντά στο ρέμα του Βοάγριου.
Αυτόν ακολουθούσαν 40 μαύρα καράβια των Λοκρών 
που κατοικούσαν απέναντι απ' την ιερή την Εύβοια."

Ομήρου Ιλιάδα, Ραψωδία Β’ στίχοι  525-535
Μετάφραση : Νίκος Καζαντζάκης

Γιός του βασιλιά των Λοκρών Οϊλέα και της Εριώπης. Έλαβε μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο ως επικεφαλής των Λοκρών με 40 πλοία, όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.  

Ο βιασμός της Κασσάνδρας από τον Αίαντα
Πίνακας του  Solomon Joseph Solomon

Παρουσιάζεται ως εξαιρετικός μαχητής, τέλειος ακοντιστής και τοξότης και "γοργοπόδαρος" που μόνο ο Αχιλλέας μπορούσε να τον ξεπεράσει στο τρέξιμο.

Για να ξεχωρίζει από τον Αίαντα τον Τελαμώνιο στην Ιλιάδα αποκαλείται "μικρός" λόγω του μικρού του αναστήματος. Αυτή δεν ήταν η μόνη διαφορά που είχαν οι συνονόματοι ήρωες. Ενώ ο Τελαμώνιος ήταν σεμνός, λιγόλογος και καρτερικός, ο Λοκρός παρουσιάζεται ως αλαζόνας, ακόλαστος, αθυρόστομος και ασεβής προς τους θεούς.

Σύμφωνα με το μύθο κατά την Άλωση της Τροίας ο Αίας εισέβαλε στο ναό της Αθηνάς και βίασε την κόρη του Πριάμου Κασσάνδρα, γεγονός που προκάλεσε την οργή της Θεάς. Η Αθηνά για να εκδικηθεί για την ατίμωση έσπειρε σειρά δεινών στη Λοκρίδα. Οι Λοκροί προσέφυγαν στο Μαντείο των Δελφών και εξαναγκάστηκαν για να εξευμενίσουν τη θεά να στέλνουν κάθε χρόνο στην Τροία δύο παρθένες ως υπηρέτριες στο Ναό της. Η διαδικασία αυτή κράτησε 1000 χρόνια και έληξε οριστικά το 264 π.χ.

O θάνατος του Αίαντα

Ο ιδιόρρυθμος χαρακτήρας  του Αίαντα αποδεικνύεται και με το θάνατό του. Φεύγοντας από την Τροία η Αθηνά τον καταδίωξε για τη βέβηλη πράξη του και προκαλώντας μεγάλη τρικυμία βύθισε τα πλοία των Λοκρών στον Καφηρέα. Όλοι οι Λοκροί πνίγηκαν εκτός από τον ίδιο, που με τη βοήθεια του Ποσειδώνα κατάφερε να κολυμπήσει και να καταφύγει σ' ένα βράχο. Ακόμα και τότε όμως αντί να ευχαριστήσει τους θεούς για τη διάσωσή του, άρχισε να βρίζει και να  τους προκαλεί λέγοντας πως θα είχε σωθεί ακόμα και χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Ο Ποσειδώνας εξοργισμένος από την αλαζονεία και την αχαριστία του Αίαντα κομμάτιασε με την τρίαινά του το βράχο και ο ήρωας πνίγηκε.

Οι Λοκροί τιμούσαν τον Αίαντα ως γενάρχη τους και πάντα στις μάχες που έδιναν άφηναν μια θέση κενή θεωρώντας ότι ο ήρωας πολεμά μαζί τους. 

Ο Αίας ο Λοκρός
 όπως απεικονίζεται σε νόμισμα
των Οπουντίων  Λοκρών  που χρονολογείται   το 369 π.Χ.